Kızamık Nedir?
Kızamık, İngiliz kızamığı, rubeola veya morbilli olarak da bilinen, ateş ve döküntüye neden olan son derece bulaşıcı bir viral enfeksiyondur.
Kızamığın Sebebi Nedir?
Kızamık, morbillivirüs ailesine ait kızamık virüsünün neden olduğu bir hastalıktır.
Kızamık Ne Kadar Yaygındır?
Sanayileşmiş ülkelerde kızamığa karşı yaygın aşılamadan önce, kızamık yüksek ölüm oranına sahip çok yaygın bir çocukluk hastalığıydı. Günümüzde kızamığın bir aşılama programının parçası olduğu ülkelerde, maruz kalma riski ve gerçek hastalık vakalarının görülme sıklığı düşüktür.
Ancak, bazı ebeveynlerin çocuklarını aşılamama yönündeki eğilimi, kızamık vakalarının ve komplikasyonlarının artmasına yol açmıştır. Gelişmekte olan ülkelerde kızamık hala yaygındır ve yüksek oranda komplikasyon ve ölümle ilişkilidir.
Dünya Sağlık Örgütü'ne (DSÖ) göre, 2018'de dünya çapında yaklaşık 10 milyon vaka ve çoğunluğu 5 yaş altı çocuklarda 140.000'den fazla ölüm bildirilmiştir. En yüksek insidans oranları Ukrayna, Somali, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Liberya ve Madagaskar'da görülmüştür. ABD, son 25 yılın en yüksek enfeksiyon oranını bildirmiştir ve Avrupa'daki dört ülke 'kızamık eliminasyon' statüsünü kaybetmiştir.
Türkiye'de Kızamık Vakaları
Türkiye'de de benzer bir durum söz konusudur. 2019 yılında Sağlık Bakanlığı'nın verilerine göre, 2.000'den fazla kızamık vakası bildirilmiştir. Aşılamanın yaygın olmasına rağmen, bazı bölgelerde aşılama oranlarının düşük olması, hastalığın yayılmasına sebep olmaktadır.
Kızamık Nasıl Bulaşır?
Kızamık son derece bulaşıcıdır ve enfekte bir kişinin öksürmesi veya hapşırmasıyla havaya yayılan solunum damlacıklarının solunması yoluyla kişiden kişiye kolayca yayılır. Enfekte kişi, herhangi bir belirti ortaya çıkmadan 2 gün önce bulaştırıcı hale gelir ve döküntü başladıktan sonra en az 5 gün boyunca bulaştırıcılığını sürdürür. Kızamığın akut enfeksiyonu hemen hemen her zaman ömür boyu bağışıklık sağlar.
Kızamık Riski Kimlerdedir?
Kızamık enfeksiyonuna yakalanma riski özellikle yüksek olan kişiler şunlardır:
Annelerinden pasif bağışıklıklarını kaybeden bebekler
Kızamığın salgın olduğu bölgelere giden aşılanmamış yolcular
Bağışıklık yetersizliği olan kişiler (örneğin HIV/AIDS enfeksiyonu, lösemi, kanser, kortikosteroid tedavisi nedeniyle)
Göçmenler ve mülteciler
Şiddetli kızamık ve komplikasyonları için en büyük risk şu kişilerde görülür:
Yetersiz beslenen kişiler (özellikle A vitamini eksikliği olan çocuklar)
Altta yatan bir bağışıklık yetersizliği olanlar
Hamile kadınlar
Kızamığın Belirtileri Nelerdir?
Kızamık hastalığı farklı klinik evrelerden geçerek ilerler.
Dönem | Süre | Belirtiler |
Kuluçka | 7-14 gün | Genellikle belirti yok |
Ön Belirti | 2-3 gün | Ateş, halsizlik, iştahsızlık, konjonktivit, öksürük, burun akıntısı, Koplik lekeleri |
Döküntü | 4-5 gün | Yüzde başlayan ve tüm vücuda yayılan kırmızı döküntü, yüksek ateş |
İyileşme | 3-4 gün | Döküntü solmaya başlar, öksürük 1-3 hafta devam edebilir |
Kızamık Nasıl Teşhis Edilir?
Kızamık tanısı karakteristik öykü ve fiziksel muayeneye dayanır. Hastalık gelişmiş ülkelerde artık çok nadir görüldüğünden, şüpheli vakaların laboratuvar onayına ihtiyacı vardır. Akut kızamık genellikle polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile analiz edilen viral nazofaringeal veya boğaz sürüntüsüyle doğrulanır. Kan ve idrar örnekleri de kullanılabilir. Kızamık IgM ve IgG antikorları için de kan alınır (seroloji).
Kızamığın Tedavisi Nedir?
Kızamık için özel bir tedavi yoktur, bu yüzden aşılama çok önemlidir. Hafif kızamık vakalarında tedavi destekleyicidir. Yatak istirahati, ateş için parasetamol, yeterli sıvı alımı ve beslenme desteği önerilir. Gelişmekte olan ülkelerde veya yetersiz beslenen çocuklar için A vitamini takviyesi yapılmalıdır.
Kızamığın Komplikasyonları Nelerdir?
Bildirilen kızamık vakalarının yaklaşık %30'unda bir veya daha fazla komplikasyon görülmektedir. Bu komplikasyonlar arasında ishal, orta kulak iltihabı, zatürre, miyokardit, trombositopeni, körlük, böbrek yetmezliği ve ensefalit bulunur.
Kızamık Nasıl Önlenebilir?
Kızamık, canlı zayıflatılmış kızamık aşısıyla aşılanarak önlenebilir. Türkiye'de, kızamık, kabakulak ve kızamıkçık (KKK) aşısı rutin bağışıklama programının bir parçasıdır ve iki doz olarak uygulanır. İlk doz 12-15 aylıkken, ikinci doz ise 4-6 yaşlarında yapılır. İmmün globulin, kızamık virüsüne maruz kalan yüksek riskli bireylerde hastalığın şiddetini azaltmada yardımcı olabilir.
Türkiye'de Kızamık Aşısı Uygulama Oranları
Yıl | Aşı Oranı (%) |
2016 | 96 |
2017 | 95 |
2018 | 94 |
2019 | 92 |
2020 | 91 |
Aşı oranlarının düşmesi, hastalığın yayılma riskini artırabilir. Bu nedenle, düzenli aşılama programlarına devam edilmesi ve farkındalık yaratılması önemlidir.
Comments